اسماعیل سعادتی مؤلف کتاب می‌کوشد ضمن نشان دادن وجود ترابط و تعامل میان معرفت‌شناسی و نفس‌شناسی در نقد عقل محض به توضیح و تحلیل درون متنی سازگاری یا ناسازگاری این ترابط و تعامل و مبانی و مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده آن با تعلیم ایدئالیسم استعلایی کانت بپردازد.

در فصل‌های شش‌گانه کتاب «آرا و تعالیم کانت» در مورد گستره شناخت انسان، ایدئالیسم استعلایی، روان‌شناسی استعلایی، خودادراکی محض و جوهریت و بساطت و تشخیص نفس تحلیل و ارزیابی شده است. مؤلف با تحلیل تعالیم اصلی کانت، ضمن تأکید بر سازگاری تعالیم اصلی فلسفه نقدی با رویکرد اصالت ماهوی، استدلال می‌کند که چرایی به رسمیت شناخته نشدن علمی غیر از علم حصولی در فلسفه نقدی را باید در اتخاذ آگاهانه یا ناآگاهانه این رویکرد دانست.

گزیده کتاب معرفت‌ شناسی و نفس‌ شناسی کانت

کم‌اهمیت شدن علم‌النفس در مکاتب فلسفی مختلف غرب، و یا نقد و رد کامل آن به‌زعم برخی از فیلسوفان غربی، به هیچ‌وجه از اهمیت حقیقی و جایگاه مهم آن در فلسفه نمی‌کاهد. طوری که عدم آشنایی دقیق و یا شناخت اندک فیلسوف نسبت به واقعیت، وجود و کارکردهای قوا و توانایی‌های شناختی نفس منجر به ضعف و کاستی‌های مهم و اساسی در نظام معرفتی وی می‌شود، زیرا نمی‌توان بدون داشتن علم و شناخت دقیق و شایسته از شناسنده و ظرف شناخت دارای معرفت‌شناسی دقیق و استواری بود.

کانت در فصل «مغالطات عقل محض» صریحاً به مخالفت با علم‌النفس فلسفی پرداخته و به نقد براهین مربوط به جوهریت، بساطت و تشخص نفس می‌پردازد. تعجب‌آور این که خود کانت در قسمت تحلیل استعلایی و بویژه در تحلیل درون ذهنی به طرح و تحلیل و تبیین مطالبی می‌پردازد که جز علم‌النفس فلسفی نام دیگری نمی‌توان بر آنها نهاد. کانت در استنتاج درون ذهنی ناگزیر می‌شود برای تبیین فرایند حصول معرفت به تحلیل قوای شناختی انسان بپردازد و طبعاً این کار را با روش عقلی انجام می‌دهد و نه با روش تجربی. همان جاست که تعلیم «خود ادراکی» را طرح و شرح می‌کند و از تألیف‌های سه‌گانه و لزوم وجود قوه‌ی خیال سخن می‌گوید. در تعلیم خودادراکی نوعی شناخت از خود را مورد تأکید قرار می‌دهد و آن را اساس و شالوده‌ی اجتناب‌ناپذیر حصول هرگونه شناختی می‌داند و می شناساند. در این مرحله، خودشناسی یا ذهن‌شناسی و یا سوژه‌شناسی کانت از یک‌سو با علم‌النفس فلسفی در ارتباط است، و از سوی دیگر گره‌گاه اساسی معرف‌شناسی او را آشکار می‌سازد.

صفحات کتاب :

497

کنگره :

‏‫‬‮‭B۲۷۹۸‏‫‬‮‭/س۷م۶ ۱۳۹۴

دیویی :

193

کتابشناسی ملی :

3848492

شابک :

9786001083020

سال نشر :

1402